ایجاد فنّ‌آوری اکس‌ام‌ال یا زبان نشانه‌گذاری امتدادپذیر (eXtensible Markup Language) را باید بدون تردید یکی از بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین گامهایی به حساب آورد که در مسیر حلّ مشکل مقیاس‌پذیری در اینترنت مدرن برداشته شده‌است. پس از ایجاد اکس‌ام‌ال توسّط کنسرسیوم وب جهان‌شمول (W3C) در سال 1996 (میلادی)، دست‌اندرکاران بسیاری از پروژه‌های محاسبات گسترده به استفادهٔ گسترده از آن روی آوردند.
در حال حاضر، گوناگونی، میزان، و ابعاد فراوان به‌کارگیری اکس‌ام‌ال در اغلب زمینه‌ها و ساختارهای اینترنت امروزین به راستی شگفت‌آور است. فقط به عنوان نمونه، باید یادآور شد که تقریباً تمامی فنّ‌آوری‌های خدمات وب ، گرافیک برداری مقیاس‌پذیر، آردی‌اف، و بسیاری از موارد دیگر، تنها با اکس‌ام‌ال انجام‌پذیر است.
چرایی و چگونگی این امر برای فهم آسانتر و درک همه جانبه‌تر اینترنت در حال حاضر، و به ویژه، جهت آشنایی با تدابیری که بشر برای هموار نمودن راه‌های امتداد و گسترش آن در آینده اتّخاذ خواهد کرد، از اهمّیّت بالایی برخوردار است.
انگیزه‌ها و چرایی‌ها
بسیاری از پرسش‌های عمده پیرامون پدیده‌های نوین جهانی، و به ویژه موهبت عالم‌گیر اینترنت را ساده‌تر و منطقی‌تر است که با مطالعه و شناخت هر چه واقعی‌تر و همه‌جانبه‌تر تاریخ و فلسفه علوم، مخصوصا، از ابتدای دوران تولد دوباره تا به امروز پاسخ داد.
آفرینش و نمایش دانش
اصلی‌ترین و ذاتی‌‌ترین وظیفهٔ زبان اکس‌ام‌ال بیان، نمایش، و تحت سیطره در آوردن داده‌ها ست. وقتی از داده‌ها اسم می‌بریم، در واقع، اطلاعات و دانش هم گفته‌ایم.
تبیین نقش و اهمیت اکس‌ام‌ال در خلق و نمایش انعطاف‌پذیر، قابل گسترش، و مقیاس‌یاب دانش را بهتر است با اشاره‌ای گذرا بر نقش عنصر خط در هنر نقاشی آغاز کنیم. در نقاشی، استفاده از خط نقطهٔ آغاز و شروع خلق و آفرینش هنری هم هست. در واقع، پیش از کشیدن اولین خط فقط یک‌نواختی، بی‌دانشی، بی‌نظمی، و بی‌ساختاری مطلق بر تمامی فضا حاکم است.
خوب که بیندیشیم، زبان اکس‌ام‌ال درست همین کار را با بر‌چسب زدن، نام‌گذاشتن، و صفات برای نام‌ها تعریف کردن در مورد داده‌های بی‌ساختار انجام می‌دهد.
تجربهٔ اوّل
به عنوان نمونه‌ای بسیار ساده از یک سند اکس‌ام‌ال می‌توان به بررسی مورد زیر پرداخت:
<University> <Department>Mathematics</Department> <Department>Biology</Department> </University>
بر خلاف سندهای اچ‌تی‌ام‌ال و اکس‌اچ‌تی‌ام‌ال که در آنها از عناصر و برچسب‌های از پیش تعبیه یافته استفاده میکنیم، در سندهای اکس‌ام‌ال تمامی برچسب‌ها را خود نام‌گذاری و انتخاب می‌نماییم.
اگر چه برچسب‌های (tags) متعدّدی می‌تواند در هر سند موجود باشد، فقط یکی از آنها – و همواره یکی از آنها (در اینجا University) – نقش ریشه و در خود‌گیرندهٔ سایر برچسب‌ها را برعهده دارد.
چنانچه نمونهٔ اکس‌ام‌ال داده‌شده در بالا را، عیناً، در فایلی که با xml. ختم می‌شود ذخیره کنیم، می توانیم با یکی از متن‌شکن‌های اکس‌ام‌ال شروع به شکستن و پردازش آن بنماییم. از آنجا که شرکت مایکرو‌سافت یکی از متن‌شکن‌های اکس‌ام‌ال، موسوم به ام‌اس‌اکس‌ام‌ال را، در درون مرورگر خود یعنی آی‌ای (IE) تعبیه نموده است، فقط کافی‌ست سند اکس‌ام‌ال خود را با آی‌ای باز کنیم.
در اینجا، برای مثال بالا صفت خصوصی بودن برای نام یا مفهوم دانشگاه تعیین شده است:
<University Category = "Private"> <Department>Mathematics</Department> <Department>Biology</Department> </University>
صفات مورد نظر برای هریک از عناصر اکس‌ام‌ال می‌تواند به هر تعداد باشد، و به هر ترتیبی بیاید، ولی، همواره باید آنها را فقط در درون بر چسب شروع جای داد، و نه هیچ کجای دیگر.
فضای نامهای اکس‌ام‌ال
فضای نام (به انگلیسی namespace) در مستندات XML مکانیزمی را فراهم می کنند که از تداخل نامهای استفاده شده به عنوان تگ های المانها پیشگیری شود.
نحوه ی تعریف فضای نام :
<“یک آدرس URI ” = پیشوندفضای نام : xmlns نام تگ (معمولا تگ ریشه )>
آدرس URL که در قسمت تعریف فضای نام ظاهر می شود الزاما یک آدرس معتبر نیست و تنها کاربرد آن متمایز ساختن فضاهای نام از یکدیگر است. پیشوندانتخابی برای یک فضای نام یک نام ظاهری است بدین معنی که به راحتی می توانیم آن را برای یک فضای نام عوض کنیم. در چنی حالتی اگر پیشوندهای المانهای مرتبط شده با فضای نام مذکور را نیز تغییر دهیم هیچ تغییری در مستند XML ایجاد نخواهد شد.
تعریف انواع در سندها
با کمک تعریف انواع در سندها یا دی‌تی‌دی ی‌توانیم به تعریف و شرح انواع گوناگون عناصر و المانهای مورد استفاده در یک سند اکس‌ام‌ال و نیز بیان صفات و شناسه‌های مختلف آنها مبادرت نماییم.
مدل اشیاءنگر سند
اگر چه سندهای اکس‌ام‌ال از متن ساخته می‌شود، جستجوی داده‌های موجود در آنها از طریق دستیابی ترتیبی، نه عملی خواهد بود و نه صرفه‌بر. این امر، به‌ویژه، در مواردی دشوارتر خواهد شد که بخواهیم داده‌ها را به طور دینامیکی به سند افزوده و یا آنها را از آن پاک نماییم.
مدل اشیاءنگر سند معماری خاصّی را به‌دست می‌دهد تا با اجراء آن توسّط یک زبان برنامه‌نویسی بلندتراز، بشود تمامی سند را به شکل یک درخت در حافظهٔ اصلی رایانه پهن کرد. بنابراین، فقط سندهای نسبتاً کوچک را می‌توان با این مدل پردازش نمود.
اِی‌پی‌آی ساده برای اکس‌ام‌ال (Simple API for XML – SAX)
جایگزینی‌ست برای مدل اشیاءنگر سند هنگامی که با سندهای نسبتاً بزرگ اکس‌ام‌ال سرو‌کار داشته باشیم.
برای کاربردهای پیشرفتهٔ تحت وب، معماری‌های د‌ام و اس‌اِی‌اکس، هر دو، از اهمیت حیاتی بر خوردار می‌باشند، به طوری که بدون استفاده از آنها بسیاری از پرسش‌ها و جستجو‌های اینترنتی، به ویژه، در محیط‌های پیچیده، پر‌سرعت، و پر‌ترافیک وب بی‌جواب باقی خواهند ماند.
پا‌نوشته‌ها
در ترجمۀ “Distributed computing”، معمولاَ، محاسبات توزیع‌شده (یا توزیع‌یافته) را به عنوان ترکیب معادل انتخاب میکنیم, ولی، از آنجا که در جامعۀ مهندسی ایران در رشته‌هایی همچون مهندسی مکانیک، و مهندسی عمران دهه‌های متوالی‌ست که بار گسترده را در برابر “Distributed load” استفاده کرده‌اند، “محاسبات گسترده” هم ترجمه‌ای است مناسب و هماهنگ با ادبیّات رایج مهندسی در زبان فارسی.
منبع : (با تغیرات) fa.wikipedia.org